Waarom de zorg afstevent op ‘Mentale Minima’
En waarom coaches en therapeuten de onverwachte frontlinie worden in mentale ondersteuning...
De afgelopen maanden werd het steeds zichtbaarder in het nieuws: de druk op de Nederlandse GGZ blijft toenemen. Wachtlijsten groeien, zorginstellingen stellen intakepauzes in, behandelingen verdwijnen uit het basispakket en het personeelstekort in de geestelijke gezondheidszorg lijkt structureel. Terwijl dit nieuws vooral feiten presenteert, vertelt het tussen de regels door een veel fundamenteler verhaal. Een verhaal waarin de mentale gezondheidszorg steeds verder verschuift naar een model van minimale zorg: het absolute noodzakelijke en niets meer.
Die ontwikkeling is geen complottheorie, maar een logisch gevolg van trends die al jaren gaande zijn. Overheidsbeleid zet sterk in op “eigen regie” en “zelfmanagement”, zorgverzekeraars benadrukken dat preventieve begeleiding steeds vaker buiten de zorg moet worden georganiseerd en digitale zelfhulp neemt een centrale plek in. We bewegen richting een realiteit waarin de GGZ zich primair richt op crisiszorg, zware behandelingen en diagnoses en waarin alles wat daaronder valt langzaam uit het systeem verdwijnt.
Dat is wat ik noem: mentale minima. De basiszorg blijft, maar alleen voor wie écht niet anders kan. De rest wordt doorgeschoven naar een steeds groter wordende groep zelfstandige professionals: coaches, therapeuten, lichaamsgerichte begeleiders, stresscoaches, creatieve therapeuten en andere alternatieve hulpverleners.
De GGZ-crisis als spiegel voor de toekomst van mentale zorg
Sociologen zoals Richard Sennett en Anthony Giddens hebben al eerder beschreven dat moderne samenlevingen zorg steeds vaker decentraliseren: weg van grote instituties en richting informele, laagdrempelige ondersteuning. Precies dat zien we nu in Nederland gebeuren.
Daarnaast toont psychologisch onderzoek, onder andere van John Cacioppo, aan dat menselijke verbondenheid en een stabiele, ondersteunende relatie veel sterkere voorspellers zijn van mentaal welzijn dan protocollen of behandelschema’s. En precies dáár ontstaat de verschuiving.
De GGZ is efficiënt in diagnose en behandeling van complexe problematiek, maar kan door structurele tekorten steeds minder bieden op het gebied van preventie, begeleiding, stressreductie, persoonlijke groei en laagdrempelige ondersteuning. Het gevolg is een groeiend vacuüm tussen “geen zorg nodig” en “zware behandeling nodig”.
En precies in dat vacuüm staat een andere groep professionals klaar, vaak zonder te beseffen hoe groot hun rol al is.
Coaches, therapeuten en begeleiders vullen het gat dat de zorg niet meer kan dragen
In gesprekken met ondernemers zie ik steeds vaker dat zij nog niet doorhebben hoe cruciaal hun rol is geworden. Ze voelen zich soms “klein” naast de reguliere zorg, terwijl ze in werkelijkheid al een onmisbaar onderdeel vormen van wat je de nieuwe mentale infrastructuur van Nederland zou kunnen noemen.
Wie helpt iemand met beginnende stress voordat het burn-out wordt?
Wie ondersteunt mensen in hun persoonlijke ontwikkeling wanneer ze geen GGZ-indicatie (meer) krijgen?
Wie biedt ruimte, aandacht en begeleiding als iemand vastloopt, maar niet ernstig genoeg is voor medische zorg?
Niet de psycholoog. Niet de huisarts. Maar juist: de coach, therapeut, lichaamswerker, creatieve begeleider, systemisch coach, energiewerker, mindfulnesstrainer.
Zij bieden precies datgene waar de GGZ door tijdsdruk en richtlijnen steeds minder ruimte voor heeft: laagdrempelige ondersteuning, persoonlijke aandacht, preventie en duurzame begeleiding. Ze bieden geen medische zorg, maar menselijke zorg, iets waar steeds meer behoefte aan is.
Een nieuwe maatschappelijke rol: van begeleider naar ‘professionele vibe-keeper’
In dit nieuwe tijdperk ontstaan functies die nog geen officiële naam hebben. Een daarvan is de rol die ik noem: de professionele vibe-keeper.
Niet zweverig, maar maatschappelijk essentieel. Niet als vervanger van de zorg, maar als de laag ervoor.
Jij bent degene die ervoor zorgt dat mensen niet afglijden tot het punt waarop crisiszorg nodig is. Jij bent degene die vroeg signalen oppikt. Jij bent degene die iemand structureel ondersteunt, voordat de mentale druk overstroomt. Terwijl de formele zorg minimaliseert, maximaliseert jóuw waarde.
De onuitgesproken vraag die voor elke coach en therapeut geldt
Als Nederland inderdaad richting mentale minima beweegt, iets wat het nieuws, beleidsdocumenten en zorgtrends dagelijks bevestigen, dan is één vraag relevanter dan ooit: ben jij als coach, therapeut of begeleider klaar voor de rol die de samenleving in stilte al bij jou neerlegt?
Misschien draait de toekomst van jouw praktijk niet om harder groeien, agressiever verkopen of nieuwe trends volgen. Misschien draait het om een nieuwe bewustwording: dat jouw beroep geen bijzaak is, maar een cruciale schakel wordt in het mentale welzijn van Nederland.
Jouw werk is niet alternatief. Niet aanvullend. En zeker niet klein.
Het is precies de laag die nodig is om een samenleving overeind te houden die steeds meer op mentale grenzen botst. En misschien is dit wel het moment waarop jouw rol eindelijk zichtbaar mag worden voor wat het al jaren is: onmisbaar.